Uzaya olan merakımız her geçen gün artarken, NASA da bu alandaki araştırmalarına devam ediyor. 3 Temmuz 2025 tarihinde Uluslararası Uzay İstasyonu’nda (ISS) gerçekleşen bir olay, gökyüzünde nadir görülen bir fenomene tanıklık edilmesini sağladı. Bu eşsiz görüntü, NASA astronotu Nichole Ayers tarafından kaydedildi. İşte NASA tarafından paylaşılan “Dev Jet” görüntüsü.
Dev Jet nedir ve neden bu kadar nadir?
İlk başta, olay esnasında elde edilen görüntünün bir “sprite” olduğu sanıldı. Ancak daha sonrasında yapılan araştırmalar, bunun çok daha nadir bir fenomen olan “dev jet” olduğunu ortaya koydu. Spritacular projesinin baş araştırmacısı Dr. Burcu Koşar, “Nichole Ayers, ISS’ten olağanüstü ve son derece nadir görülen bir TLE türü olan dev jeti kaydetti,” diyerek olayın önemini vurguladı.
Dev jetler, gök gürültülü fırtınaların zirvelerinden başlayarak atmosferin üst katmanlarına doğru hızla yükselen elektrik boşalmalarıdır. Bulutların üst kısmı ile atmosferin yaklaşık 100 kilometre yükseklikteki bölgesi arasında dev bir elektriksel bağlantı oluştururlar. Bu fenomenler o kadar kısa süreli ve hızlıdır ki, çoğunlukla tesadüfen yolcu uçakları veya yeryüzündeki kameralar tarafından başka bir amaç için çekim yapılırken fark edilirler.
Bunun yanı sıra, dev jetler sıkça sprite’lar gibi Geçici Parlak Olaylar (TLE’ler) ile karıştırılabiliyor. Sprite’lar, yaklaşık 80 kilometre yükseklikte, yoğun yıldırım deşarjının ardından meydana gelen ve dev jetlerden daha sık rastlanan fenomenlerdir. Genellikle kırmızımsı bir parıltı şeklinde görünürler ve denizanası, sütun ya da havuç benzeri şekiller alarak geniş bir alana yayılabilirler. Ayrıca, halo ve ultraviyole ışık halkaları üreten ELVES gibi diğer TLE türleriyle birlikte gözlemlenebilirler.
Tüm bu geçici parlak olaylar, atmosferin üst katmanlarında meydana gelerek gözlerden uzak bir ışık gösterisi sunuyor. NASA ve bilim insanları, bu nadir görüntülerin atmosferdeki elektriksel süreçleri anlamak ve iletişim sistemleri üzerindeki olası etkilerini araştırmak için büyük bir öneme sahip olduğunu belirtiyor.
2018 yılından beri ISS’e monte edilen ve bu olağanüstü olayları belgelemek amacıyla tasarlanmış Atmosphere–Space Interactions Monitor (ASIM) sistemi, kısa süreli parlamaları bile kaydedebilme yeteneğine sahiptir. Bu sayede, beklenenden çok daha fazla veri toplanmış olup, bu gizemli atmosferik olayların sırlarını çözmek için önemli adımlar atılmaktadır.
Leave a comment